دانشجوی دکتری مطالعات منطقه ای گرایش خاورمیانه، دانشگاه تهران
چکیده
ترکیه و ایران دو بازیگر کلیدی منطقۀ خاورمیانه محسوب می‌شوند که هر کدام به لحاظ نوع حکومت، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و مذهب و حتی سیاست خارجی، ویژگی‌های خاص خود را دارند. جهت‌گیری هریک از دو کشور ایران و ترکیه در سیاست خارجی اهمیت زیادی برای دیگری دارد و حتی دیگر کشورهای منطقه‌ای نیز بی توجه به مسائل این دو کشور نیستند. در مقطع کنونی ما شاهد آن هستیم که معادلات منطقۀ خاورمیانه بی تأثیر از نوع روابط این دو کشور نبوده است. مناسبات اقتصادی ترکیه و ایران که در دو دهۀ اخیر (2017-2002)با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه بهبود یافته است، یک عامل بسیار تعیین‌کننده و هدایت‌کننده سیاست خارجی ترکیه در منطقه خاورمیانه است. پژوهش حاضر تلاش می‌کند به این پرسش پاسخ دهد که روابط تجاری و همکاریهای ایران و ترکیه به ویژه در حوزۀ اقتصادی چه تأثیری بر سیاست خارجی ترکیه در منطقه خاورمیانه دارد؟ و در پاسخ به بررسی این فرض می پردازد که روابط و همکاریهای تجاری ایران و ترکیه موجب گرمی روابط و کاهش سردی ارتباطات فیمابین، همگرایی و حرکت به سمت نفی واگرایی براساس احترام متقابل و تمرکز بر ارزشهای متفاوت طرفین، افزایش همکاریهای منطقه‌ای، خروج کشورها از تنشهای امنیتی و اندیشیدن به ارتباطات سازندۀ سیاسی اقتصادی در سیاست خاورمیانه‌ای ترکیه شده است. ترکیه تحت تأثیر متغیر منافع ناشی از روابط تجاری و همکاری اقتصادی، به همکاری امنیتی و سیاسی با ایران بر سر مدیریت بحران‌های اخیر خاورمیانه، میانجیگری میان ایران و قدرت‌های بزرگ فرامنطقه‌ای بر سر حل مناقشات هسته‌ای، همکاری و بده بستان با کشورهای عربی و امریکا بر سر حفظ روابط اقتصادی با ایران، همکاری با ایران در قالب سازمان‌های منطقه‌ای نظیر اکو، دی هشت و سازمان همکاری اسلامی می‌پردازد.
)